De crèche – Elle van Rijn

Ondanks dat we in een afschuwelijke tijd leven, lijken/zijn de jaren 40-45 nog afschuwelijker. In dit boek vertelt Elle van Rijn het verhaal van kinderverzorgster Betty Oudkerk. Ze redt samen met haar collega’s meer dan 600 kinderen van deportatie. Het verhaal van Betty is aangrijpend en hartverscheurend. Meer hierover lees je hier.

De crèche | Elle van Rijn | 2020 | Hollands Diep | 334 pagina’s

Korte inhoud

Amsterdam, 1942-1943. Tegenover de Hollandsche Schouwburg bevindt zich de Joodse Crèche, door de Duitsers getransformeerd in een verzamelplaats voor Joodse kinderen voordat zij op transport gaan. Samen met de andere Joodse kinderverzorgsters van de crèche bekommert de zeventienjarige Betty Oudkerk zich om het lot van de kinderen, terwijl het leven voor Joden buiten de crèche steeds beangstigender wordt. In het diepste geheim weten ze onder leiding van Henriëtte Pimentel, de directrice van de crèche, ruim zeshonderd kinderen van deportatie te redden, ongeacht de risico’s die dat met zich meebrengt.

De crèche is het verzetsverhaal van jonge vrouwen die in wrede omstandigheden moeten beslissen over leven en dood. Moedige vrouwen met een vurige hoop voor de toekomst – want wie een kind redt, redt de wereld. (achterflap)

Over de auteur

Elle van Rijn is actrice en schrijfster van series, films en columns, maar haar grootste passie ligt bij het schrijven van romans. Voor haar tiende boek, De crèche, liet ze zich inspireren door het leven van Betty Goudsmit-Oudkerk, met wie zij kort voor Betty’s overlijden nog sprak over haar werk als kinderverzorgster in de Joodse Crèche. (achterflap)

Mijn mening

Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog begint de toen 17-jarige Betty Oudkerk als kinderverzorgster in de Joodse crèche, recht tegenover de Hollandsche Schouwburg. Al snel wordt de schouwburg de verzamelplaats voor Joden die gedeporteerd worden naar Westerbork en later ook naar Vught om uiteindelijk in een vernietigingskamp terecht te komen. Betty en haar collega’s krijgen nog een Sperre, een soort van vrijstelling omdat ze nodig zijn voor de bevolking. Al snel verandert de crèche in de verzamelplaats voor kinderen. Betty en haar collega’s halen kinderen op in de schouwburg en brengen ze terug als de ouders op de trein richting Westerbork/Vught worden gezet, zodat het gezin samenblijft. Niettemin dokteren de kinderverzorgsters en de directrice een plannetje uit om kinderen van deportatie te redden. Met gevaar voor eigen leven voeren ze hun plannetje uit.

Op het einde van de wereldoorlog vervalt de Sperre en worden ook Betty en haar collega’s opgeroepen. Wie overleeft de oorlog en wie niet?

“Van de kinderen blijf je af! Die kunnen er niks aan doen wat de volwassenen allemaal uithalen.”
Betty Oudkerk

Aan het begin van elk hoofdstuk staat de datum, aangevuld met een kort stuk geschiedenis. Zo zie je dat de vrijheid van de joden beetje bij beetje wordt afgepakt.

De schrijfstijl van Elle van Rijn is zo goed. In het prille begin van het boek moest ik er nog even inkomen, maar na een paar hoofdstukken was dit verdwenen als sneeuw voor de zon. In geen tijd las ik het boek uit.

Het verhaal van de crèche is gekend in Nederland. In België daarentegen niet. Voor mij was een nieuw stukje geschiedenis. En wat voor geschiedenis. Dit verhaal is zo aangrijpend en hartverscheurend. Betty die de kinderen redt en een (voorlopige) vrijstelling heeft, maar tegelijkertijd wordt ook haar familie bedreigd en opgepakt. Naarmate de oorlog vordert, sijpelen de berichten van de gaskamers ook binnen. In het begin waren de Joden nog optimistisch dat ze terug konden keren, naar het einde toe wisten ze wat hun lot was. Tot nooit meer. Hoe erg en mensonterend is dat niet?!

Ter nagedachtenis van deze gruwelijke tijd, voeg ik ook enkele foto’s toe van ons bezoek aan Westerbork (2011) en Vught (2018). Ik word er nog altijd stil van. Laten we deze geschiedenis vooral niet vergeten en het liefst van al ook niet herhalen!